مرکز دانش صنعت تاسیسات

‌در پاسخ به تصميمات اعضاي پروتكل مونترال در زمينه جايگزيني فريون‌ها در بخش توليد افشانه‌هاي تنفسي، كشور ايران نيز به عنوان يكي از اعضاي اين پروتكل، از طريق نهاد هماهنگ‌كننده برنامه‌هاي پروتكل مونترال يعني سازمان حفاظت محيط زيست (دفتر حفاظت لايه ازن) و با همكاري و مشاركت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، سازمان توسعه صنعتي ملل متحد و برنامه محيط زيست ملل متحد، استراتژي ملي براي حذف و جايگزيني افشانه‌هاي مبتني بر فرون‌ها در كشور را تدوين كرد.

حاجي‌زاده مي‌گويد: اين استراتژي در سال 1386 (2007 ميلادي) به تصويب نشست 52 كميته اجرايي صندوق كمك‌هاي چندجانبه پروتكل مونترال رسيد. اجراي اين استراتژي از همان سال در چارچوب يك تفاهم‌نامه مشترك مابين دولت ايران و دفتر منطقه‌اي برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد در بانكوك آغاز شده و با همكاري وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، شركت سينا دارو به عنوان تنها صنعت توليدكننده حائز شرايط افشانه‌هاي دارويي تنفسي كشور و ساير نهاد‌هاي ذي‌ربط در حال انجام است.

به اعتقاد مدير ملي برنامه اجرايي پروتكل مونترال در كشور، استراتژي ملي ايران براي حذف افشانه‌هاي دارويي مبتني بر فريون‌ها براي يك دوره زماني تا سال 2010 ميلادي برنامه‌ريزي شده است. اطلاع‌رساني و آموزش يكي از اركان كليدي و مهم استراتژي ملي محسوب مي‌شود كه انجام آن براي دستيابي به حذف كامل و پايدار افشانه‌هاي مبتني بر فريون‌ها از چرخه توليد و مصرف داخلي ضروري است. او تاكيد مي‌كند: «براي تحقق اهداف آموزشي و اطلاع‌رساني، همكاري نزديك و تنگاتنگ وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشكي، جامعه تخصصي پزشكي و داروسازي و بيماران تنفسي و ساير نهاد‌هاي ذي‌ربط امري لازم و ضروري است.»

دكتر اكبر عبداللهي اصل، مدير كل نظارت بر امور دارو و موادمخدر وزارت بهداشت نيز دراين رابطه مي‌گويد: وزارت بهداشت به عنوان متولي امر سلامت در كشور همزمان با انجام وظايف خود در امر نظارت و تامين داروهاي مصرفي در بيماري‌هاي تنفسي با كيفيت و شرايط مناسب، موظف به همكاري با اقدامات مرتبط با سلامت محيط زيست از جمله پروتكول مونترال است.

افشانه‌هاي تنفسي به عنوان يكي از اشكال دارويي موثر با كمترين عوارض جانبي از مهم‌ترين درمان‌هاي رايج براي درمان بيماري‌هاي تنفسي است كه در مصرف هر واحد آن، حدود 20 گرم گاز فريون CFC به عنوان حامل دارو به كار رفته است. با توجه به 8 ميليون عدد مصرف انواع افشانه‌هاي تنفسي در سال گذشته در كشور كه حدود 70 درصد آن توليد داخل است، سالانه حدود يكصد تنCFC در كشور در اين راستا مصرف و آزاد مي‌شود.

او ادامه مي‌دهد: با توجه به تعهدات كشور مبني بر حذف و جايگزيني فلوروكلروكربن‌ها از صنايع مختلف كشور از جمله صنايع داروسازي، وزارت بهداشت نيز اقداماتي را در راه تسهيل ثبت فرآورده‌هاي فاقد CFC و ممنوعيت ثبت انواع وارداتي واجد CFC انجام داده و هر نوع همكاري لازم را جهت اجراي تعهدات پروتكل مونترال در كشور خواهد كرد.

توليد افشانه‌هاي تنفسي در كشور

ايران در راستاي عمل به تعهدات خود در قبال حذف مصرف فريون‌ها در بخش توليد افشانه‌هاي تنفسي، با همكاري آژانس اجرايي يونيدو (سازمان توسعه صنعتي ملل متحد)، يونپ (برنامه محيط زيست ملل متحد) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي پروژه‌اي را براي حذف مصرف فريون‌هاي 11 و 12 در كارخانه سينادارو در سال 2007 ميلادي به تصويب نشست 52 كميته اجرايي پروتكل مونترال رسانيد.

عمليات اجرايي اين پروژه در قالب انتقال فناوري غيرفريوني مبتني بر هيدروفلروآلكان‌ها به كارخانه داروسازي سينادارو در حال انجام است.

با تغيير خط توليد اين كارخانه، محصول جديد افشانه‌هاي تنفسي غيرفريوني جايگزين محصول مبتني بر فريون خواهد شد. از اين‌رو براي ايجاد اعتماد نسبت به كارآيي و اثر بخشي افشانه جديد در بيماران تنفسي و مبتلايان به آسم كه از محصولات فريوني استفاده مي‌كنند، برنامه جامعي براي آموزش و اطلاع‌رساني به جامعه پزشكي و دارويي، ‌انجمن‌هاي تخصصي آسم و بيماري‌هاي ريوي، بيماران و خانواده‌هاي آنها و ساير نهادها و سازمان‌هاي دولتي و غيردولتي متولي سلامتي و بهداشت جامعه تهيه شده است كه به عنوان بخشي از پروژه ياد شده در حال اجراست. با توجه به اين‌كه تامين افشانه‌هاي تنفسي متناسب با تقاضا و نياز جامعه بيماران آسمي و تنفسي امري مهم و حياتي است، ‌تضمين تامين بموقع و به مقدار نياز اين محصول، نيازمند بازنگري در مقررات پروتكل مونترال براي كنترل مصارف ضروري فريون‌ها در بخش توليد افشانه‌هاي تنفسي است.

از اين‌رو براي اطمينان از عدم بروز اثرات منفي كنترل اين مواد در بخش توليدات افشانه‌هاي تنفسي در دوره انتقال به سمت افشانه‌هاي غيرفريوني، اعضاي پروتكل مونترال در بيستمين نشست خود از كشورهاي مشمول ماده 5 پروتكل (كشورهاي در حال توسعه) توليدكننده افشانه‌هاي تنفسي درخواست كردند تا ميزان فريون مورد نياز كشور‌هاي خود را براي تامين نيازهاي ضروري كشور به افشانه‌هاي تنفسي، در قالب يك برنامه زمان‌بندي مشخص به دبيرخانه ازن ارسال كنند.

در اين راستا دولت ايران نيز در ابتداي ژانويه سال 2009 ميلادي با همكاري وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و شركت سينادارو سند ملي ايران را در زمينه درخواست براي تامين فريون‌هاي مورد نياز در سال 2010 را براي تضمين توليد مقادير ضروري افشانه‌هاي تنفسي فريوني به دبيرخانه ازن تسليم كرد.

با تصويب اين درخواست، ايران اين امكان را خواهد داشت تا نسبت به توليد افشانه‌هاي تنفسي فريوني براي تامين نيازهاي ضروري كشور به اين ماده در جريان انتقال فناوري اقدام كند.

اطلاع‌رساني براي جايگزيني افشانه‌ها

سازماندهي فعاليت‌هاي آموزشي و اطلاع‌رساني بايد متناسب با اهداف و برنامه‌هاي پيش‌بيني شده صورت پذيرد. همان‌گونه كه اشاره شد، براي تحقق اين اهداف، تهيه مواد آموزشي نوشتاري و بصري متناسب با نياز‌ها و شرايط خاص كشور، به عنوان اولين گام در نظر گرفته شده است.

براي آموزش مربيان سطح اول تا سوم، يك بسته جامع آموزشي بايد تهيه شود كه اين كار نيازمند همكاري تمامي دست‌اندركاران امر است. براي توزيع و پخش اطلاعات آموزشي، جلب همكاري و مشاركت رسانه‌هاي جمعي كه نقش عمده‌اي در اطلاع‌رساني و تنوير افكار عمومي دارند، لازم و ضروري است. با توجه به نقش و اهميت نهاد‌ها و سازمان‌هاي متولي آموزش در اشاعه اطلاعات بهداشتي و آموزش اصول بهداشت و سلامتي در جامعه، اين قبيل نهاد‌ها و بويژه مدارس ابتدايي و متوسطه، مي‌توانند نقش عمده‌اي در آموزش كودكان و نوجوانان و خانواده‌هاي آنها داشته باشند. بر اين اساس برقراري ارتباط نزديك با نهاد‌هاي آموزشي و مدارس از مهم‌ترين اركان استراتژي ملي حذف افشانه‌هاي فريوني قلمداد مي‌شود. صنعت داروسازي نيز نقش مهمي در اشاعه اطلاعات علمي و عمومي هم به جامعه پزشكي و هم به بيماران آسمي و مبتلايان به بيماري‌هاي ريوي دارد و يكي از اركان بنيادين برنامه‌هاي آموزشي و اطلاع‌رساني را تشكيل مي‌دهند. بويژه، واحد‌هاي صنعتي توليدكننده افشانه‌هاي تنفسي مي‌توانند با تدوين كتابچه‌هاي علمي براي پزشكان و كتابچه‌هاي راهنما براي بيماران تنفسي، كمك موثري در ايجاد اعتماد در بيماران براي مصرف محصولات جايگزين كنند. علاوه بر اين، نهاد‌ها و سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي متولي بهداشت و سلامتي در كشور در مركز و در استان‌ها، پزشكان، داروسازان، انجمن‌هاي تخصصي آسم و بيماري‌هاي ريوي و واردكنندگان افشانه‌هاي تنفسي، از مهم‌ترين اركان برنامه ملي اطلاع‌رساني براي جايگزيني افشانه‌هاي فريوني در‌نظر گرفته شده‌اند.

حميده‌سادات هاشمي