مرکز دانش صنعت تاسیسات

آشنائی با راهبردهاي حذف هیدروکلروفلوروکربنها (HCFC) در ایران:معرفی:این بروشور به منظور معرفی استراتژی حذف HCFCها در ایران و در راستای اجرای مصوبه نوزدهمين نشست اعضاي پروتكل مونترال ، تهیه شده است. اجرای استراتژی حذف HCFC ها در ایران در عمل ادامه فعالیت های کشور در چارچوب پروژه های حذف مواد مخرب لایه اوزن در گروه های مواد ضمائم الف (A) و ب (B) پروتکل و بویژه فریون ها (CFC) است.

•برنامه زمان بندی حذف HCFC ها:تا قبل از نوزدهمین نشست اعضاء پروتکل مونترال در سال 2007 میلادی، در چارچوب مقررات و برنامه زمانبندی پروتکل مونترال، کشور های مشمول ماده پنج این پروتکل (کشور های در حال توسعه) می توانستند تا سال 2040 میلادی به تولید و مصرف HCFCها ادامه دهند. به منظور تسریع در حذف تدریجی و توقف تولیدو مصرف این مواد، در نشست نوزدهم اعضاء پروتکل مونترال که در شهر مونترال کانادا در سپتامبر سال 2007 برگزار شد، کشور ها توافق كردند تا با بازنگری در برنامه زمانبندی پروتکل برای HCFCها، فعالیت های مربوط به حذف HCFCها در بخش تولید و مصرف این مواد در کشورهای مشمول ماده پنج پروتکل مونترال را به شرح جدول زیر تسریع بخشند:حدود و مقادیر کنترلی برنامه زمانی پایه محاسبات مقدار متوسط مصرف یا تولید برای سال 2009 و 2010،تثبیت مصرف یا تولید در حد پایه 2013،90% مصرف یا تولید پایه (10%کاهش) 2015،65% ،صرف یا تولید پایه (35% کاهش) 2020،32.5% مصرف یا تولید پایه (67.5% کاهش) 2025،صفر% مصرف یا تولید پایه (100% کاهش) 2030،متوسط مصرف سالیانه 2.5% فقط برای قسمت سرویس و خدمات پس از فروش 2030 تا 2040

تهیه برنامه مدیریت حذف HCFC ها:
حذف HCFC ها در قالب یک برنامه ملی و متناسب با نیاز ها و الزامات خاص کشور انجام می گیرد. اجری این برنامه نیازمند ایجاد و التزام به تعهدی قوی در دولت و کشور می باشد. این تعهد می بایست در همه زمینه ها یعنی سیاست ها و قوانین و مقررات، توانمندسازی و ارتقاء ظرفیت های داخلی، فعالیت های آموزشی تخصصی و اطلاع رسانی عمومی و همچنین تدوین و اجرای پروژه های حذف فیزیکی HCFCها ایجاد شود تا به طور دقیق و در انطباق با تعهداات کشور، حذف کامل HCFC ها محقق شود.
در گام نخست، سازمان حفاظت محیط زیست و دفتر حفاظت لایه اوزن به نمایندگی از طرف دولت ایران با همکاری آژانسهای اجرایی اقدام به تهیه برنامه مدیریتی حذف HCFC ها (HPMP ) می کند. این طرح استراتژی کلی برای حذف HCFC ها را شامل می شود که در راستای اجرای تصمیم نوزدهمين نشست اعضاي پروتكل مونترال و خصوصا به منظور نیل به اهداف سالهای 2013 و 2015 است.
در تدوین این برنامه مدیریتی می بایست تاثیر مشکلاتی از قبیل رکود اقتصاد جهانی و بحران انرژی بر مصرف کنندگان HCFC مد نظر قرار گیرد. بنابر این ضرورت دارد تا مصرف کنندگان HCFCها در سالهای 2009 و 2010 با دقت بیشتری مورد ارزیابی قرار گیرند تا این ارزیابی پایه و اساس چگونگی دخالت دولت در این پروژه برای رسیدن به اهداف سالهای 2013 و 2015 باشد.

1.جایگزین های HCFC ها:
بر طبق تصمیم نوزدهمين نشست اعضاي پروتكل مونترال نوزدهمین نشست اعضاء پروتکل مونترال، دستیابی به حذف HCFCها باید با انتخاب و بهره گیری از تکنولوژیهای سازگار با محیط زیست صورت پذیرد. همچنین سایر جوانب و نگرانی های محیط زیستی از جمله مواردی که در توافقات و پیماننامه های چند جانبه زیست محیطی به آنها اشاره گردیده اند نیز می بایست در جریان طرح ریزی و اجرای برنامه های حذف HCFCها مد نظر قرار گیرند.
HCFC ها طبیعتاً هم مخرب لایه اوزن و هم عاملی برای گرمایش زمین محسوب می گردند. بر این اساس لازمه انتخاب تکنولوژی های مبتنی بر مواد غیر مخرب لایه اوزن، ارزیابی و تشخیص مقدار پتانسیل گرمایش جهانی (GWP) مواد جایگزین و همچنین توجه به اثرات جایگزین های جدید بر مصرف انرژی می باشد.
بدین ترتیب توجه به موضوعات فوق می تواند در کنار منافع زیست محیطی به صرفه جویی در هزینه ها نیز کمک كند.

•انتقال پیام به صنایع مصرف کننده HCFC ها در ایران:
حال که به هدف حذف CFC ها دست یافته و در این چارچوب به تعهداتمان عمل كرده ایم، در جریان برنامه ریزی و اجرای فعالیت های حذف HCFC ها باید، خصوصا در صنعت تولید اسفنج، به پروژه هایی توجه کرد که در قالب برنامه های پروتکل مونترال به تکنولوژی های جایگزین مبتنی بر مواد دارای پتانسیل تخریب کنندگی لایه اوزن (ODP) کمتری (بویژه HCFC ها و ترکیبات حاوی آنها) می باشند. در ایران تعدادی از تولیدکنندگان اسفنج سخت با تبدیل و جایگزینی خط تولید خود از HCFC ها که میزان تخریب کنندگی لایه اوزن (ODP) کمتری دارند به جای CFC11 استفاده می کنند. برخی موارد نیز وجود دارد که واحد های تولید کننده اسفنج یا از آغاز فعالیت از تکنولوژی غیر فریونی استفاده می کنند و یا به دلایلی از قبیل در دسترس نبودن یا قیمت زیاد CFC ها در طول زمان به مصرف HCFC روی آورده اند.
در کنار موضوعات بالا، بدون شک یکی از بزرگترین مصرف کنندگان HCFC ها تولیدکنندگان دستگاههای تهویه و تبرید و همچنین سرویس کاران و قسمت خدمات پس از فروش این دستگاهها می باشند. این مسئله باید بصورت نظام مند و همه جانبه در تطابق با تعهدات کشور در قبال پروتکل مونترال مورد توجه قرار گیرد.
جدول زیر نشان دهنده مصارف احتمالی انواع HCFC ها در صنایع مختلف می باشد:

HCFC-141b HCFC-123 HCFC-22 صنایع مصرف کننده
تهویه مطبوع اتاق و اسپیلیت ها
دستگاههای تهویه مطبوع مرکزی
چیلرها
کولر وسایل نقلیه (اتوبوس ها و قطارها)
صنایع فوم
باید توجه داشت که:
•در کنار صنایع و مبرد های یاد شده، مصرف کنندگان دیگری نیز وجود دارند که ممکن است از HCFC ها در آتش نشانی و یا به عنوان حلال نیز استفاده نمایند.•برخی ترکیبات HCFC نیز ممکن است در بخش مصرف کنندگان نهائی مورد استفاده قرار گیرند.
HCFC ها در آینده تحت قوانین کنترل واردات و صادرات و سایرمقررات خرید و فروش شامل مجوز های اجباری و سیستم سهمیه بندی قرار خواهند گرفت. از این رو برای واردکنندگان و توزیع کنندگان بسیار مهم است که در فرآیند تدوین برنامه مدیریت حذف HCFC ها همکاری و مشارکت نموده و اطلاعات و تجربیات خود در زمینه واردات و فروش HCFC ها را با عرضه نمایند تا به این ترتیب دستیابی کشور به تعهدات خود در قبال پروتکل مونترال را تسهیل نمایند. این مساله بسیار مهم است که به یک تخمین دقیق و حساب شده از مقدار پایه مصرف در کشور برسیم. همچنین ضروری است که گردانندگان صنعت با دفتر لایه اوزن همکاری نزدیکی داشته باشند تا به هدف حذف HCFC ها در راستای برنامه راهبردی تعریف شده دست یابیم.
•مراحل اجرایی دولت برای یاری رساندن به صنعت در حذف HCFC ها:
کار بررسی و انجام برآورد های دقیق از مصارف HCFC ها و تهیه طرح مدیریتی حذف HCFCها (HPMP) با کمک مالی صندوق کمکهای چند جانبه پروتکل مونترال (MLF) در حال انجام است. برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) به عنوان آژانس راهبر و برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP)، آژانس همکاریهای فنی آلمان (GTZ) و سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO) با دفتر لایه اوزن همکاری می کنند، در جریان بررسی های اولیه، دفتر حفاظت لایه اوزن با همکاری برنامه عمران سازمان ملل متحد و با کمک کارشناسان داخلی و بین المللی برآورد اولیه ای از مصارف HCFC ها در بخش های مختلف انجام داده است. مراحل دیگری نیز برای توسعه و تفصیل طرح مدیریتی حذف HCFC ها (HPMP) در حال بررسی می باشد که شامل:
•ایجاد تیم متخصصی از کارشناسان داخلی و بین المللی؛
•بازبینی و بررسی روش های کنترلی موجود برای مدیریت واردات و صادرات و سیستم گزارش دهی مواد مخرب لایه اوزن به خصوص HCFC ها؛
•آشناسازی دست اندرکاران ملی پروژه حذف HCFC ها با چگونگی انجام این پروژه به وسیله بروشور حاضر، فرمهای بررسی برنامه مدیریتی حذف HCFC ها و مدارک دیگر؛
•شناسایی و بررسی مسئولیت های دست اندرکاران و همکاران در ارتباط با این پروژه و اطلاع رسانی به آنها؛
•بررسی و تهیه جزئیات برنامه کاری که شامل جداول زمان بندی و مراحل کاری می باشد؛
باید توجه داشت که واحد های سرویس و نگهداری و خدمات پس از فروش نیز می بایست به عنوان بخشی از بررسی ها مورد ارزیابی قرار گرفته و اطلاعات لازم در زمینه عملیات خدمات و تعمیر و ساختار و تولتنمندی های این بخش در استفاده از جایگزین های HCFC ها جمع آوری گردد. واحد های سرویس و نگهداری و خدمات پس از فروش در قبال همکاری های نزدیک و صمیمی با دفتر لایه اوزن از کمکهای موجود در طول برنامه حذف HCFCها برخوردار می گردند