مرکز دانش صنعت تاسیسات

 اين كشور موفق شد در سال گذشته ميلادي، ميلياردها دلار از سرمايه‌هاي شركت‌هاي پتروچاينا و CNPC را در توسعه حوزه‌هاي نفتي و ساخت خطوط لوله در كشورش جذب كند. در فاز اول ساخت اين خط لوله، روزانه 85هزار بشكه نفت از قزاقستان به چين صادر مي‌شود و بعد از تكميل آن، تا انتهاي سال جاري ميلادي ظرفيت اين خط لوله به ميزان 400 هزار بشكه نفت در روز افزايش مي‌يابد.
نقش حوزه درياي خزر در تأمين نياز گاز چين بيشتر از نياز نفتي آن است، زيرا از يك طرف اين منطقه ذخاير گاز طبيعي بسيار زيادي دارد و از طرف ديگر، چين در سال‌هاي اخير تلاش زيادي براي كاهش وابستگي به نفت و استفاده بيشتر از ذخاير گاز طبيعي كرده است تا از سهم آلودگي ايجاد شده توسط كارخانه‌هاي خود بكاهد. طبق برآورد اخير دولت چين، اين كشور تا سال 2020 ميلادي سالانه 200ميليارد مترمكعب گاز طبيعي مصرف مي‌كند و در صورتي كه روند كنوني در سرمايه‌گذاري‌ها ادامه پيدا كند، اين كشور تا انتهاي سال مورد بررسي، توان توليد 140ميليارد مترمكعب گاز طبيعي را خواهد داشت و يك‌سوم گاز طبيعي مصرفي اين سرزمين بايد از بازارهاي خارجي تأمين شود.
چين در انتخاب ميان كشورهاي دارنده ذخاير گاز طبيعي، بيشتر از همه به كشورهاي آسياي مركزي تمايل دارد، زيرا فاصله آنها با يكديگر كم است و اين موضوع از هزينه‌هاي سربار و حمل اين فراورده ارزشمند مي‌كاهد كه در اين ميان، بهترين گزينه براي چين، كشور تركمنستان است.
تركمنستان داراي ذخاير گاز طبيعي بسيار زيادي است و چين در سال 2007 ميلادي، قراردادي 30 ساله براي خريد گاز طبيعي با اين كشور امضا كرده است كه براساس آن، تركمنستان سالانه 30 ميليارد مترمكعب گاز طبيعي به كشور چين صادر مي‌كند. چين در سال 2007 ميلادي قرارداد ديگري براي ساخت خط لوله انتقال گاز از كشورهاي تركمنستان، ازبكستان و قزاقستان امضا كرد كه برپايه آن، اين كشورها موظف هستند از انتهاي سال 2009 ميلادي، سالانه 40 ميليارد مترمكعب گاز طبيعي به چين صادر كنند و از سال 2012 ميلادي نيز 30 ميليارد مترمكعب در سال به اين ميزان اضافه كنند.
اين حجم سرمايه‌گذاري چين در كشورهاي آسياي مركزي براي بهره‌گيري از ذخاير نفت و گاز اين كشورها، تبديل به يك رابطه برد ـ برد براي طرفين شده است، زيرا هم زمينه توسعه زيرساخت‌هاي صنعتي كشورهاي صادركننده فراهم مي‌شود و هم نياز مردم چين به منابع انرژي تأمين مي‌شود.
ذخاير حوزه درياي خزر
درياي خزر يكي از حوزه‌هاي غني نفت و گاز طبيعي است كه قدمتي بسيار بيشتر از ديگر حوزه‌ها دارد. از طرف ديگر موقعيت جغرافيايي اين حوزه و نزديكي آن به بازار مصرف اروپا، باعث شده است تا بسياري از كشورهاي صنعتي و اروپايي تمايل زيادي براي افزايش سطح توليد از اين حوزه داشته باشند و درصدد برقراري ارتباط نزديك‌تري با كشورهاي اين منطقه باشند.
درياي خزر داراي ذخاير گاز طبيعي زيادي است و پتانسيل لازم را براي تبديل شدن به يكي از كليدي‌ترين بازيگران عرصه گاز جهان دارد. در سال‌هاي اخير كشورهاي تركمنستان و ازبكستان با بهره‌گيري از سرمايه‌گذاري‌هاي كلان تبديل به صادركنندگان بزرگ گاز طبيعي در جهان شده‌اند و كشورهاي آذربايجان و قزاقستان نيز توانسته‌اند به جرگه توليدكنندگان گاز بپيوندند.
در سال‌هاي اخير، جايگاه توليدكنندگان نفت از حوزه‌هاي واقع در درياي خزر در ميان توليدكنندگان جهاني مهمتر شده است كه يكي از دلايل آن، نزديكتر بودن آنها به مصرف كنندگان اروپايي است. اين فاصله نزديك‌تر باعث كاهش هزينه حمل و نقل منابع انرژي از محل توليد به محل مصرف مي‌شود و براي هر دو طرف معامله، مطلوبيت بيشتري ايجاد مي‌كند.
مطالعات نشان مي‌دهد با پيشرفت تكنولوژي و افزايش قيمت منابع انرژي هيدروكربني در دنيا، سرمايه‌گذاري در حوزه‌هاي نفت و گاز اين دريا بيشتر شده است و همين مسئله پررنگ‌تر شدن جايگاه درايي خزر در ميان ديگر حوزه‌هاي انرژي جهان را در پي داشته است. براساس برآورد ميان مدت آژانس اطلاعات انرژي، تا سال 2013 ميلادي توليد نفت در درياي خزر روزانه 800هزار بشكه در روز بيشتر خواهد شد كه اين موضوع، باعث 70 درصد رشد خالص توليد نفت در كشورهاي غيراوپك مي‌شود.
در مورد ذخاير اثبات شده گاز طبيعي اين منطقه مي‌توان به گزارش ارائه شده توسط آژانس اطلاعات انرژي اشاره كرد. براساس اين گزارش، كشور تركمنستان بزرگترين دارنده ذخاير گاز طبيعي در ميان كشورهاي اطراف درياي خزر است كه بزرگترين توليد كننده هم محسوب مي‌شود. مطالعات نشان مي‌دهد حجم ذخاير گاز طبيعي اثبات شده در اين كشور برابر با 20 هزار ميليارد مترمكعب است كه 2.7 هزار ميليارد مترمكعب بيشتر از برآورد شركت بريتيش پتروليوم است.
حجم ذخاير گاز طبيعي تركمنستان در درياي خزر، تقريباً معادل حجم ذخاير تأييد شده گاز طبيعي در كشورهاي قطر و ايران است. البته ذخاير اين دو كشور تنها در حوزه درياي خزر نيست. سهم بيشتر گاز طبيعي موجود در كشور تركمنستان، گاز طبيعي شيرين است و بيشتر در حوزه‌هاي ساحلي توليد مي‌شود. برآوردها نشان مي‌دهد، در صورت ادامه روند كنوني در جذب سرمايه‌هاي خارجي تا سال 2030 ميلادي، حجم توليد گاز طبيعي از حوزه‌هاي فراساحلي به 15 تا 25 ميليارد مترمكعب در هر سال مي‌رسد. اين سرمايه‌گذاري‌ها تضمين مي‌كند كه تركمنستان توان صادراتي بسيار زيادي دارد و به همين دليل، يكي از مرغوب‌ترين و مطلوب‌ترين بازارهايي است كه كشر چين به آن تمايل دارد.
همچنين، حجم ذخاير اثبات شده گاز طبيعي در كشور ازبكستان برابر با 1.7 هزار ميليارد مترمكعب برآورد شده است و با وجود سرمايه‌گذاري‌ها كلان مالزي و حتي ايران در كشور ازبكستان در سال‌هاي اخير، اين كشور هم اكنون توانايي توليد بيش از 25 ميليارد مترمكعب گاز طبيعي در هر سال را ندارد.
حجم ذخاير گاز طبيعي اثبات شده در آذربايجان برابر با 1.3 هزار ميليارد مترمكعب است. البته تمامي كارشناسان بازار نفت بر اين باورند كه اين كشور پتانسيل بيشتري دارد، ولي با توجه به سرمايه‌گذاري‌هايي كه تاكنون انجام شده، تنها اين بخش از ذخاير كشف شده است.
حجم ذخاير گاز طبيعي تأييد شده در كشور قزاقستان برابر با 1.9 هزار ميليارد مترمكعب است  و از زماني كه اين ذخاير در كشور قزاقستان كشف شد، اين كشور با بهره‌گيري از سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي تلاش زيادي براي رشد توليد خود كرده است و در اين مسير، يكي از بزرگترين بازيگران كشور چين بود.
قيمت گاز طبيعي درياي خزر
گاز طبيعي توليد شده در كشورهاي شرقي درياي خزر يعني سه كشور ازبكستان، قزاقستان و تركمنستان طي سال‌هاي گذشته افزايش چشمگيري پيدا كرده است. در سال 2006 ميلادي تركمنستان در ازاي فروش هر 1000مترمكعب گاز طبيعي تنها 60 دلار دريافت مي‌كرد كه از سه ماهه ماه آخر سال 2006 ميلادي، اين كشور قيمت گاز طبيعي صادراتي خود را 100 دلار افزايش داد. همچنين از 3 ماهه اول سال هر 1000 مترمكعب گاز صادراتي خود را با قيمت 130 دلار فروخت. در سه ماهه دوم سال گذشته هر 1000 مترمكعب گاز تركمنستان با قيمت 150 دلار مبادله شد كه يكي از دلايل مهم آن، افزايش قيمت نفت و هزينه توليد گاز طبيعي ذكر شد.


مونا مشهدي رجبي

برگرفته از ماهنامه تازه‌هاي انرژي، شماره5، ص39.